Maar liefst 6 miljoen kopjes koffie uit 400 machines worden er jaarlijks geschonken bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dankzij contractmanager Anne Ensing en haar collega’s van het Inkoopuitvoeringscentrum (IUC) van DJI is die koffie nu duurzaam en eerlijk geproduceerd.
Eerlijke koffie uit de machine dankzij innovatief contract
Anne Ensing
Contractmanager - Dienst Justitiële Inrichtingen
Voetafdruk verkleinen
Anne: ‘Toen het contract met de koffieleverancier afliep, heeft inkoop de vraag gesteld: gaan we op deze voet verder of steken we dit contract duurzamer in? Inkoop moet in deze tijd meer zijn dan het afsluiten van een zakelijk contract. Je wilt leveranciers uitdagen om samen maatschappelijke doelstellingen te behalen. En als uitvoeringsorganisatie willen we onze ecologische voetafdruk graag verkleinen. Samen met het Facilitair Bedrijf DJI als opdrachtgever zijn we op zoek gegaan naar eerlijke koffie voor onze koffiemachines.’ Anne begon in september 2020 als contractmanager bij het IUC van DJI en kreeg alle contracten rondom voeding onder haar hoede. Anne: ‘Het koffiecontract is daar 1 van. Ik kom zelf uit het facilitaire werkveld en voeding matcht goed met mijn kennis en ervaring. Ik had geen ander onderwerp toebedeeld willen krijgen.’
Bekijk de video met Anne
Bekijk de video en meld je aan voor updates zodat we je kunnen informeren over werken als inkoopprofessional bij de Rijksoverheid en vacatures kunnen toesturen.
Ik ben André Weimar. Ik ben op reis door het hele land bij alle inkopers van de rijksinkoop om interessante inkooptrajecten te gaan ervaren. Die inkooptrajecten waar ik op bezoek ga hebben allemaal wel het karakter dat ze maatschappelijk verantwoord zijn. Een interessant inkooptraject is de Haagse Hub geweest in Den Haag. Ook dat was heel erg gericht op duurzaamheid. Er waren hele simpele inkoopeisen die we stelden: minder transportbewegingen, minder uitstoot van CO2, en alle pakketjes die geleverd moesten worden op tijd bij de overheidsgebouwen en ook bij andere kantoren in Den Haag. En vandaag ben ik op weg naar Veenhuizen, om daar een heel interessant inkooptraject te gaan ervaren. Welkom, we staan op een hele mooie locatie in de koffiebranderij Koffielust. Koffielust heeft samen met PureAfrica en MAAS een hele keten ontwikkeld. Dat is door de aanbesteding allemaal mogelijk gemaakt. De aanbesteding die Dienst Justitiële Inrichtingen en Immigratie- en Naturalisatiedienst samen hebben gedaan. In plaats van dat we heel veel papierwerk hebben met heel veel eisen om aan te geven: dit is wat we willen, hebben wij een aantal ambities neergezet en die op de markt gepubliceerd. De impact die je wilt realiseren? Ja, de impact. En dat is de impact van: we willen de ongelijkheid verminderen, we willen mensen aan het werk krijgen, maar we willen ook duurzaamheid naar voren krijgen. Als we dan beginnen bij Pure Africa, dat is diegene die bij de koffieboeren de koffiebonen ophaalt. En die boeren krijgen ook een eerlijke prijs voor hun koffie. Als we dan kijken naar Koffielust, zij hebben op dit moment Zeer Beperkt Beveiligde Inrichting kandidaten werken. Dat zijn mensen die in de gevangenis hebben gezeten en die moeten ook weer terug de markt op. Dus dat zijn een aantal kandidaten die hier dan mogen werken en ook werkervaring mogen opdoen. Je praat erover met heel veel plezier. Wat heeft het leuk gemaakt, dit project voor jouzelf? Het is niet standaard. Ik zit dan op het contract eigenlijk. Dus ik moet zorgen dat de leveranciers de juiste dingen doen en ook de juiste producten leveren. Maar dat gaat hier heel anders op deze manier. Want hier ben ik gewoon samen met de leveranciers bezig, in plaats van dat ik met een vingertje aan het wijzen ben van: dit gaat niet goed en dat gaat niet goed. Heel interessant, mooi verhaal. Dank je wel. Wat een ontzettend mooi inkooptraject is dit wat ze op stapel hebben gezet. En nu naar de Belastingdienst voor het project Aanbesteding Leasefietsen Rijksoverheid. Nog zo’n mooi inkoopproject. Ik ben Daphne Biervliet, 33 jaar. Ik ben inkoper bij de Belastingdienst, al ruim 3 jaar. Momenteel ben ik bezig met een aanbesteding voor dienstfietsen. Dit is een fiets die je gewoon kan pakken als je hier aan het werk bent op kantoor om naar een ander kantoor te fietsen. En dat wil ik ook zo maatschappelijk verantwoord mogelijk doen. We willen zo’n aantrekkelijk mogelijke fiets inkopen, aantrekkelijke e-bike, om mensen dus te stimuleren om eerder met de fiets te gaan dan met het openbaar vervoer of met de auto. Daarmee dragen we eigenlijk bij aan de gezondheid van de medewerkers en daarnaast ook aan het reduceren van de CO2 uitstoot. En we willen met deze aanbesteding ook werkplekken creëren voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt door uit te vragen of de winnende leverancier het onderhoud, de reparatie of de leveringen kan laten doen door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is leuk, omdat wij onze inkoopvolumes bundelen. En soms ook met andere ministerie-onderdelen ben je een hele interessante opdrachtgever voor de markt. Waardoor je dus ook echt impact kan maken met je inkoopopdrachten, en dat maakt het werk echt leuk, dat je echt verandering kan brengen in de markt. Nou, dit waren twee hele mooie inkoopprojecten. Ik zou ze eigenlijk allemaal willen zien. En als je van ons meer wilt weten, ga naar onze website, dan kun je zien wat voor inkoopavonturen wij beleven in de rijksinkoop. Zeer de moeite waard.
Rapid Impact Contracting
Om het koffiecontract duurzamer in te steken, is voor een nieuwe methodiek gekozen. Anne: ‘Normaal wordt een partij geselecteerd via een Europese aanbesteding. Je stelt als opdrachtgever een programma van eisen op waaraan de leverancier moet voldoen. Maar we wilden een ander contract: 1 waarin leveranciers zich als coalitie inschrijven en samen het optimale contract vormgeven.’ Tijdens een marktconsultatie bleek dat leveranciers de ambities van DJI ondersteunen, maar dan moest wel de vraag anders gesteld worden. Zij droegen de methodiek Rapid Impact Contracting (RIC) voor, ontwikkeld door het bureau K+V. Anne: ‘Deze methodiek is niet gebaseerd op eisen maar op ambities. Er stond niet zwart op wit wat we verwachtten van een partij, maar we gaven ze de ruimte om samen met een voorstel te komen. Hierdoor is er ook tijdens het contract nog ruimte voor innovatie in plaats van dat er dan opnieuw moet worden aanbesteed.’
‘We wilden een ander contract: 1 waarin leveranciers zich als coalitie inschrijven en samen het optimale contract vormgeven’
Ambities verwezenlijken
Het IUC formuleerde voor de aanbesteding een aantal ambities, zoals: ‘we willen maximaal bijdragen aan verantwoorde productie en consumptie’ en ‘we willen maximaal bijdragen aan het verminderen van ongelijkheid’. Anne: ‘Leveranciers mochten vervolgens aangeven hoe ze die ambities wilden verwezenlijken. Duidelijk was dat een partij zich niet zelfstandig kon inschrijven, want verantwoorde productie betreft de hele keten. Er was dus samenwerking nodig met ketenpartners. Deze manier van aanbesteden was nieuw voor ons en voor de marktpartijen. Het vergt een andere manier van denken. Europees aanbesteden is heel statisch: er liggen eisen vast en de inschrijvers moeten daaraan voldoen. RIC vraagt om een mindset van loslaten en vertrouwen. Met als doel dat er juist iets mooiers uitkomt.’
Partnerschap
De RIC-methodiek heeft geresulteerd in het contract dat er nu ligt. Leverancier van koffieautomaten Maas, koffiebranderij Koffielust en koffiebonenleverancier Pure Africa bundelen de krachten. Anne: ‘Juist in deze coalitie is dit contract heel duurzaam. De hele keten van boon tot koffie is transparant: er zitten geen andere partijen meer tussen dan deze. We zien het contract als een partnerschap. Samen gaan we de doelstellingen bepalen. Want deze vorm van aanbesteden houdt ook in dat je de concrete invulling dus pas achteraf vastlegt, mét de leveranciers. Voordeel is dat je de expertise van de leveranciers dan kan benutten. De marktpartijen weten als de beste wat haalbaar is en wat niet.’
‘Het roosteren van de bonen gebeurt door Koffielust: een koffiebranderij in het historische gevangenisdorp Veenhuizen’
Transparant
Wat dit contract oplevert? Anne: ‘We krijgen goede koffie voor een eerlijke prijs. We hebben volledig inzage in wie wat overhoudt aan de koffie, tot de koffieboeren in Rwanda aan toe. Want dankzij Pure Africa krijgen zij een eerlijke prijs voor hun bonen en wordt geïnvesteerd in microkredieten waarmee de boeren kunnen investeren in hun bedrijf. Het roosteren van de bonen gebeurt door Koffielust: een koffiebranderij in het historische gevangenisdorp Veenhuizen. Een aantal gedetineerden van DJI met meer vrijheden mogen naar de branderij van Koffielust, net buiten de muren van de gevangenis, om daar bonen te branden. Het plan is om ook binnen de muren van de gevangenis een branderij te realiseren, zodat nog meer gedetineerden daar werk vinden. Mooi vind ik dat we dankzij dit contract 2 kleinere partijen, Koffielust en Pure Africa, een impuls kunnen geven. Zij importeren en branden nu voor heel DJI en IND.’
Trots
Anne is er trots op dat de koffie lekker ‘loopt’. Anne: ‘We drinken nu 100% eerlijke en heerlijke koffie. Dat voelt enorm goed.’ Doel is om steeds verder te verduurzamen. Anne: ‘Nu wordt er minder koffiegedronken dan normaal, omdat meer mensen thuiswerken. Als er weer veel koffiedrab beschikbaar is, dan willen we daarmee koffiebekers laten maken. Die bekers komen dan weer op de locaties te staan. Zo zetten we weer een nieuwe stap richting 100% duurzaam.’