Willen we dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is? Dan moeten we flink innoveren in hoe we energie opwekken, opslaan en verdelen. ‘De markt lost dit niet vanzelf op, dus is het aan ons, de overheid, om in te grijpen’, zegt Bart Tulkens (r), beleidsmedewerker bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). ‘We moeten een balans vinden tussen wat commercieel kan, technisch mogelijk is en maatschappelijk gewenst is.’
Innovatie als sleutel voor de energietransitie
Technieken van de toekomst
Windturbines en zonnepanelen die aanzienlijk meer energie opwekken dan de huidige modellen. Nieuwe opslagsystemen voor het tijdelijk opslaan van duurzaam opgewekte energie. Nieuwe biomaterialen. ‘Het zijn voorbeelden van technische innovaties die nu en in de toekomst onmisbaar zijn voor een schoner, duurzamer Nederland’, zegt Bart. Sommige innovaties zijn commercieel al aantrekkelijk genoeg zodat de markt ze zelf ontwikkelt, andere hebben een stimulans nodig van de overheid. Bijvoorbeeld door subsidies, andere financiële steun of aangepaste regelgeving.
De rol van EZK
EZK stuurt op hoofdlijnen. Zo bepaalt het ministerie welke soort innovaties, afkomstig van bedrijven of universiteiten, Nederland vooruit kunnen helpen. En hoe haalbaar deze zijn. EZK stimuleert de ontwikkeling van veelbelovende technieken die de markt niet zelf oppakt. ‘Een voorbeeld is de aanleg van windmolenparken op zee. Ze zijn cruciaal voor de energietransitie, maar het heien op de zeebodem veroorzaakt veel lawaai en is schadelijk voor het onderwaterleven. Hoewel stillere hei-technieken mogelijk zijn, ontbreekt het commercieel belang. Bedrijven denken: "Hei-technieken zijn vervelend voor de vissen, maar wij kunnen niet investeren in stillere methodes als die ons als bedrijf ook niet iets opleveren.”.’ Dan is het de taak van de Rijksoverheid om deze ontwikkelingen toch mogelijk te maken. Door regels te maken, normen op te leggen of zelf te investeren.
Botsende belangen
'Ik houd me ook bezig met de digitalisering van ons energiesysteem. Ons elektriciteitsnet is overbelast. Dit uit zich in knipperende lampen thuis en beperkte toegang tot het net voor nieuwe bedrijven. Netbeheerders willen het stroomnet graag uitbreiden, maar waar te beginnen? De analyse van data van slimme meters zou hen hierbij geweldig helpen. Hier zijn echter beperkingen aan verbonden vanwege privacywetten. Ook stuit het op weerstand van consumentenorganisaties die bang zijn voor een eventuele volgende stap: beperkingen in het gebruik van energie. Bijvoorbeeld een verbod op het opladen van elektrische auto's tijdens piekuren. Toen zo’n voorbeeld in de Tweede Kamer werd voorgelegd, reageerden partijen met termen als "Noord-Koreaanse praktijken" en "kruipt de minister nu bij mij in de meterkast?". Dit is echt een schoolvoorbeeld van botsende belangen.’
In een spagaat
‘De spagaat tussen commerciële levensvatbaarheid, technische haalbaarheid en maatschappelijke wenselijkheid, maakt mijn werk boeiend. Het doel is om alles te combineren tot een oplossing die Nederland ten goede komt.’ Dat betekent om tafel met alle partijen. Alle perspectieven in overweging nemen. En samen zoeken naar oplossingen. ‘Zo wordt er samen met partijen gekeken of geanonimiseerde data op wijkniveau netbeheerders kan ondersteunen bij het oplossen van netcongestie. Met mijn achtergrond in werktuigbouwkunde benadruk ik het belang van technisch realistische oplossingen in deze discussies. Maar soms moet je je erbij neerleggen dat de beste technische oplossing toch niet de juiste keuze is uit maatschappelijk of politiek oogpunt, zoals het voorbeeld van de netbeheerders laat zien.’
Hard lachen
‘Het effect van onze inspanningen is niet onmiddellijk zichtbaar. Maar in 2050 wel, als Nederland is overgestapt naar een compleet nieuw energiesysteem. Uit die gedachte haal ik veel voldoening. Ironisch genoeg zou ik toen ik nog studeerde hard gelachen hebben als iemand zei dat ik ambtenaar zou worden. Destijds had ik een beeld van verstofte grijze mensen met aktetassen. Niets is minder waar. Hier werken voornamelijk gedreven jonge mensen die zich inzetten voor Nederland en het klimaat.’
Verschillende perspectieven samenbrengen
Collega Frank van der Harst (links op de foto), senior beleidsmedewerker data-strategie bij EZK: ‘In ons werk hebben we te maken met maatschappelijke belangen en technologische ontwikkelingen. Technieken om het energiesysteem te digitaliseren kunnen ons helpen in de energietransitie. Maar als we niet de juiste kaders stellen, kunnen deze technieken ook schade toebrengen. Denk aan inbreuk op de privacy van burgers of verhoogde kwetsbaarheid voor cyberaanvallen. Daarom is het enorm nuttig om samen te werken met collega’s met verschillende achtergronden zodat al deze perspectieven samenkomen.’
Benieuwd naar jouw mogelijkheden bij EZK?
Vind je Barts verhaal interessant en ben je benieuwd wat jij kunt doen bij EZK? Vind jouw baan.