Opsporen van milieucriminaliteit: als financieel rechercheur zorg je dat de vervuiler betaalt

Paul werkt sinds kort als financieel rechercheur bij de ILT-IOD. Hij ging hier aan de slag omdat hij vindt dat bescherming van het milieu meer aandacht verdient. ‘Je kunt een paar zonnepanelen op je dak leggen. En dat is ook goed. Maar ik heb het idee dat ik met dit werk pas écht bijdraag aan een leefbaarder Nederland.’

Daders in alle soorten en maten

Hij werkt bij de ILT-IOD veel samen met zijn collega Dirk, die meer dan 20 jaar ervaring heeft met financieel rechercheren. Uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam naar milieucriminaliteit blijkt dat je daders in allerlei soorten en maten hebt. Ze plegen bijvoorbeeld milieudelicten waarbij bodem, water en lucht vervuild worden. ‘En dat is het soort delicten waar wij ons op richten’, zegt Dirk.

Criminele winsten

Een overeenkomst bij al deze vormen van criminaliteit is niet alleen dat ze schade aan het milieu veroorzaken. Milieudelicten gaan vaak ook gepaard met criminele winsten. Wie bijvoorbeeld illegaal afval dumpt, bespaart kosten voor correcte afvalverwerking. En dat levert dus winst op voor de bedrijfsvoering. Het is aan financieel rechercheurs zoals Dirk en Paul om in kaart te brengen wie onderaan de streep profijt heeft. Ze sporen daders op aan de hand van de geldstromen.

Ook grote, bekende bedrijven

In hun dagelijks werk houden Paul en Dirk zich ook  bezig met grote, bekende bedrijven, die zich opzettelijk aan de regels onttrekken. Dirk: ‘Maar wie of wat je crimineel noemt: dat is niet aan ons. Onze taak is het inzichtelijk maken van de financiën.’

Samenwerken met experts

Als financieel rechercheur werk je samen met een team van experts, zoals tactisch rechercheurs, een dossiervormer en een coördinator. En met onderdelen van de politie, vertelt Dirk: ‘Soms staat milieucriminaliteit niet op zichzelf, maar is het onderdeel van een grotere strafzaak.’

Op zoek naar wederrechtelijk voordeel

Paul: ‘Een groot deel van de werkdag bestaat uit het analyseren van financiële gegevens.’ Het doel is een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de daders, of dat nu individuen of bedrijven zijn. Maar als financieel rechercheur kijk je wel met een bepaalde blik: ‘Ons onderzoek leidt tot een beeld van een wederrechtelijk voordeel: een voordeel dat iemand eigenlijk niet had mogen krijgen.’

Plukken van een kale kip

Zodra Dirk en Paul inzicht hebben in de geldstroom, kan dit leiden tot een beslag. Dan moet er snel gehandeld worden, zegt Dirk. ‘Soms proberen daders om tijdens ons onderzoek geld weg te sluizen. Wij zorgen ervoor dat dit geld ook daadwerkelijk verhaald kan worden via een boete. Van een kale kip kun je tenslotte niet plukken.’

Inval op klapdag

Dat betekent dat financieel rechercheurs de bevoegdheid hebben om diepgaand onderzoek te doen naar de financiële zaken van een verdachte. Paul: ‘In de opsporing naar milieudaders hebben we dezelfde middelen als iedere andere rechercheur. Dus toegang tot bankgegevens, telefoontaps, de controle van internetverkeer en het observeren van personen.’

Ook doorzoekingen zijn een belangrijke bron van informatie. Op een ‘klapdag’ valt een team rechercheurs een woning of bedrijfspand binnen om bewijsmateriaal te verzamelen. Dirk: ‘Iemand heeft natuurlijk inkomsten en uitgaven. Door het gedrag in kaart te brengen, krijg je een beeld.’

Grondig en precies werken

Het doel van alle inspanningen is volgens Dirk helder: ‘Je wilt dat je onderzoek tot een veroordeling leidt, of een ontneming. Dat bestaat uit boetes of een schadeherstelmaatregel. Volgens het principe: de vervuiler betaalt.’ Dirk benadrukt dat het werk daarom grondig en precies moet worden uitgevoerd. Een zaak moet bij de rechter wel overeind blijven. ‘Als een verdachte veroordeeld wordt, is dat motiverend. Daar doe je het tenslotte voor.’

Urgentie groeit

Hoewel milieudelicten veel inspanningen vragen, neemt het belang volgens Paul de laatste jaren toe. ‘Je merkt dat de urgentie rond milieu en klimaat groeit. Dat geldt ook voor de erkenning die het vak krijgt.’ Volgens Dirk zit daar ook de crux: het aantal zaken dat aangeboden wordt, is altijd groter dan de capaciteit. ‘Dit betekent dat we goed moeten kiezen.’ Paul: ‘Dit blijft een onderwerp dat bevochten moet worden. Maar dat is het helemaal waard.’