Jaarlijks leggen zo’n 1 miljoen scholieren, in het voortgezet onderwijs en mbo, examens af in Facet, het digitale examensysteem van de Rijksoverheid. De Dienst uitvoering Onderwijs (DUO)in Groningen, is verantwoordelijk voor beheer en ontwikkeling van Facet. Functioneel ontwerper Sanne Oosterloo en cloud engineer Arjan Vliem vertellen over Facet ‘in ontwikkeling’.
Ontwikkelen van digitale examinering voor 1250 Nederlandse scholen
Arjan Vliem
Cloud engineer DUO - Dienst Uitvoering Onderwijs
Sanne Oosterloo
Functioneel ontwerper DUO - Dienst Uitvoering Onderwijs
Examenfraude
Iedereen herinnert zich nog wel de grootschalige examenfraude in 2013 waar 15 examens werden ontvreemd. ‘Met papieren examens in een verzegelde envelop in een kluis loop je meer risico dan met een digitaal examensysteem’, zegt cloud engineer Arjan. ‘16-jarigen willen nog weleens proberen een netwerk plat te leggen, maar inbreken in Facet is onmogelijk. Alle examens zijn volledig encrypt op meerdere niveaus, ze worden pas gedecrypt als het examen van start gaat. Ook tijdens het examen is frauderen bijna onmogelijk. Scholieren maken gebruik van een beschermde afname-client gebaseerd op opensource technologie van Chromium en kunnen dus niet even de rekenmachine van Windows erbij pakken.’
DUO meer dan studiefinanciering
Facet bestaat nu zo’n 5 jaar. Leerlingen in het voortgezet onderwijs maken een deel van hun examens via Facet en een deel op papier. In het mbo verloopt alle examinering van centrale eindtoetsen en examens digitaal via Facet. Ook het basisonderwijs kan Facet gebruiken. Voor het primair onderwijs is Facet 1 van de aanbieders van de eindtoets. In opdracht van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) startte DUO een aantal jaar geleden met de ontwikkeling van Facet. Deze uitvoeringsorganisatie van de Rijksoverheid voor het onderwijs is vooral bekend als verstrekker van studiefinanciering, maar doet veel meer. DUO bekostigt onderwijsinstellingen, erkent diploma’s, beheert het diplomaregister en verzamelt en beheert onderwijsgegevens. Een andere taak van DUO is de organisatie van staats-, inburgerings- en schoolexamens.
Facet in de lucht houden
Arjan werkt voor ODC-Noord, het overheidsdatacenter voor Noord-Nederland. Arjan: ‘ODC-Noord heeft een Rijkscloud voor de Rijksoverheid gebouwd, vergelijkbaar met een clouddienst van Azure, Amazon of Google. Wij leveren clouddiensten aan onder meer Rijkswaterstaat, DICTU, Logius en het ministerie van Financiën, en dus ook aan DUO.’ Sanne is functioneel ontwerper in het Facet-team van DUO. Ze werkt functionaliteiten tot in detail uit zodat softwarebouwers ermee verder kunnen. Arjan: ‘Sanne en ik bespreken wat nodig is om te kunnen draaien: rekenkracht, netwerken, machines. Nu Facet ook beschikbaar komt voor het basisonderwijs, komen er veel functionaliteiten bij, waar wij de onderkant voor moeten leveren.’
User story beschrijft functionaliteit
De uitbreiding van het systeem voor het basisonderwijs is een van de grote uitdagingen van de komende tijd. Sanne: ‘Op functioneel niveau moeten er veel aanpassingen komen. Zo willen leerkrachten de voortgang kunnen volgen terwijl een kind bezig is met zijn toets. Als de tijd voorbij is maar het kind is nog niet op de helft, dan kan de leerkracht het kind weer terugzetten in de toets. Voor dit soort nieuwe functionaliteiten schrijf ik ‘user stories’: wat wil de gebruiker precies doen in dit scherm en waarom? De ontwikkelaars bouwen aan de hand van mijn procesbeschrijving vervolgens de functionaliteit. We bouwen zo veel mogelijk generiek, zodat we een functionaliteit later ook kunnen gebruiken voor het voortgezet onderwijs, mbo of NT2-onderwijs (Nederlands als 2e taal).’
Tablets voor plattelandsscholen
Voor Arjan brengt de uitbreiding naar het basisonderwijs heel andere taken met zich mee. ‘We begonnen met 15 scholen in het mbo, met het voortgezet onderwijs erbij zitten we op zo’n 1250 scholen. De meeste scholen in het voortgezet onderwijs en mbo hebben hun ICT goed geregeld, er zijn grote computerlokalen en goede internetverbindingen. In het basisonderwijs, en dan met name op het platteland, is vaak weinig ICT-kennis en materiaal in huis. We zoeken nu samen met het College voor Toetsen en Examens naar mogelijkheden, door bijvoorbeeld tablets en Chromebooks in te zetten.’ Scholen hebben de mogelijkheid examens online via internet af te nemen of via een eigen server, binnen de schoolmuren. Arjan: ‘Zo’n 90% van de examens wordt nu offline, via de eigen schoolserver, afgenomen. Online examineren in de cloud brengt risico’s met zich mee. De internetverbinding van een school kan er door verschillende oorzaken uit liggen, terwijl er veel capaciteit nodig is voor alle video- en geluidfragmenten.’
Meer data, meer toetskwaliteit
Facet draagt duidelijk bij aan beter onderwijs, vinden Arjan en Sanne. Arjan: ‘Via Facet krijgen toetsleveranciers, zoals CITO, allerlei data terug. Bijvoorbeeld over hoe lang iemand nadenkt bij een vraag en welke vragen door veel kandidaten fout zijn beantwoord. Met die informatie verbeteren zij de toetskwaliteit. Ook is de beschikbaarheid met Facet verbeterd. De voorloper van Facet was alleen geschikt voor Windows. Nu kunnen ook scholen met Apple of Linux deelnemen.’ Voor leerlingen is met name de interactiviteit in examens toegenomen, en daarmee het plezier, zegt Sanne. ‘Examens Nederlands en Engels zitten vol video’s en geluidsfragmenten. Bij wiskunde-examens maken leerlingen gebruik van een digitale liniaal en geodriehoek. Ook kunnen mbo-scholieren Word- en Exceldocumenten bewerken bij examens in administratieve vakken. Bovendien kunnen examens zonder open vragen automatisch gescoord worden. Dit scheelt een hoop nakijkwerk.’
Heel Facet naar Rijkscloud
Naast de uitbreiding van Facet naar primair onderwijs is Arjan druk bezig met de migratie van gedeeltes van Facet naar de eigen Rijkscloud. Arjan: ‘We stappen voor een deel af van Microsoft Azure en gaan over op ons eigen cloudplatform. De oefenomgeving van Facet draait al in onze eigen Rijkscloud. Ons doel is nu om heel Facet te gaan hosten in onze datacenters. Voor die transitie moeten we ons datacenter aan AMX knopen, de internethub van Noordwest-Europa. Als er nu een storing is in Azure kan het systeem er soms wel 6 uur uit liggen. Met Facet in eigen beheer hebben we zelf de controle. In Nederland gaan wij ervan uit dat internet altijd werkt, net als dat er altijd water uit de kraan komt. Maar incidenteel is de server op een school kapot zijn of ligt de internetverbinding eruit. De consequenties zijn dan groot, alleen komen storingen gelukkig niet vaak voor. Bij hooguit een paar examens gaat er iets mis. De voordelen van digitaal examineren ten opzichte van papieren examens wegen dan ook zwaarder dan incidenteel ongemak.’