Contractmanager ICT Werkomgeving Rijk Johan Rodenhuis jaagt duurzaamheid binnen de Rijksoverheid aan. Dat smartphones al na gemiddeld 2 tot 2,5 jaar worden vernietigd en vervangen, vindt hij doodzonde. Daarom begon hij een compensatieproject. Voor iedere smartphone die de Rijksoverheid koopt, wordt er 1 van de afvalberg in Afrika gered.
Nieuwe smartphone? Dan ook eentje recyclen
Johan Rodenhuis
Contractmanager ICT Werkomgeving Rijk - Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Hoe kan het duurzamer?
Een smartphone gaat bij de Rijksoverheid gemiddeld zo’n 2 tot 2,5 jaar mee. Dan is het product zakelijk gezien op. Johan: ‘Maar het scheelt nogal wat aan CO2-uitstoot als je niet 2 maar 4 jaar met een smartphone doet. Circulariteit wordt bij ICT-inkoop een steeds belangrijker thema. Daarom bekijken we per productgroep hoe het duurzamer kan. In een datacenter behaal je de grootste winst met energie-efficiëntie, in de gebruiksfase dus. Maar bij smartphones is de milieu-impact weer het grootst in de productiefase. Daarom is de verlenging van levensduur heel impactvol. Door bijvoorbeeld langer software- en securityupdates te leveren, of het product te hergebruiken.’
Sneller, mooier, nieuwer
ICT is een jonge markt, waarbij de tendens nog steeds is: het moet sneller, mooier, nieuwer. Johan: ‘Ook als consument vervangen we een smartphone veel sneller dan elk ander product. We vinden het heel normaal om een tweedehandsauto te kopen. Maar een smartphone kopen we liever nieuw. Dat vinden we betrouwbaarder. Nu komt gelukkig wat bewustwording op gang: waarom doen we er eigenlijk niet langer mee? Waarom kopen we geen tweedehands exemplaar? Dat is een cultuuromslag. We zitten nu in die transitie.’
Smartphone door shredder
Hergebruik van smartphones is bij de Rijksoverheid nog niet mogelijk. Johan: ‘Als een laptop zakelijk gezien end of life is, wordt die geschoond aangeboden aan de markt. Wipen, harde schijf eruit en klaar. Bij smartphones gaat dat niet. Hoewel je veel data kunt vernietigen, blijven er flarden van metadata achter. In het kader van veiligheid gaan smartphones daarom na vervanging door de shredder.’ Grondstoffen worden in dit geval wel gerecycled. Maar langer gebruiken of hergebruik van een afgedankt overheidstoestel door non-profit instanties of consumenten heeft meer effect, zegt Johan. ‘Ik vind zo snel shredderen persoonlijk niet kunnen. De vraag is dus: wat weegt zwaarder, ultieme veiligheid of duurzaamheid? Rubricering van end user devices op veiligheidsniveau kan hierbij helpen.’
‘Er zit namelijk ontzettend veel kapitaal in zo’n telefoon: kobalt, goud, aluminium, indium’
Johan Rodenhuis
Closing the Loop
Hergebruik is nu dus nog toekomstmuziek, maar wat kan wel? Johan: ‘Halverwege 2018 ontstond het idee voor compensatie. Voor elke nieuwe smartphone die de Rijksoverheid aanschaft, wordt er 1 van de afvalberg in Afrika gehaald voor recycling. Er zit namelijk ontzettend veel kapitaal in zo’n telefoon: kobalt, goud, aluminium, indium.’ De uitvoering van die compensatie besteedt Rodenhuis uit. Voor de grondstofcompensatie is 1 partij gecontracteerd: de start-up Closing the Loop. ‘We zijn na een marktonderzoek en uitgebreide motivatie een officieel inkooptraject gestart. Uiteindelijk is de opdracht 1 jaar na het ontstaan van het idee gegund. In 2019 is de samenwerking gestart voor maximaal 2 jaar en gekoppeld aan een maximaal budget.’
Lokale werkgelegenheid
Closing the Loop heeft een netwerk van inzamelpunten in verschillende Afrikaanse landen. De telefoons worden door de lokale bevolking ingezameld. Deze inzamelaars krijgen een eerlijke vergoeding per telefoon. Zodra een container vol is, verscheept Closing the Loop de voorraad naar de verwerker in Europa. Daar worden de smartphones ontmanteld. Kostbare grondstoffen worden terug geleverd aan producenten op de Europese markt. Ze blijven dus in de kringloop. Johan: ‘We konden snel van start. We hadden een goed idee. We hadden geld vanuit de klimaatenvelop, een financiële impuls voor duurzame projecten. En we hadden de goedkeuring.’
17.000 telefoons gecompenseerd
Het Rijk koopt zo’n 30.000 smartphones in per jaar. Inmiddels zijn ruim 17.000 smartphones gecompenseerd. Johan: ‘Binnenkort laat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een CO2-meting los op dit project. Wat leveren onze gecompenseerde smartphones aan CO2-reductie op? En wat kost de aankoop van een nieuw toestel aan CO2-uitstoot? Ik denk niet dat het 1 op 1 matcht. Maar hopelijk tonen die resultaten wel de impact aan. Mijn ambitie is dat we langer gebruikmaken van smartphones en andere elektronica. Maar daarnaast is dit een mooie, impactvolle bijdrage.’
Demontabel is duurzaam
In toekomstige aanbestedingen van hardware wil Johan compensatie het liefst meenemen als criterium. ‘Nu is er nog maar 1 aanbieder actief, maar de ontwikkelingen gaan snel. Het zou best kunnen dat een hardware-leverancier straks zelf de CO2-uitstoot compenseert.’ Daarbij blijft Johan hameren op levensduurverlenging. ‘Zorg dat je producten inkoopt die demontabel zijn zodat je onderdelen makkelijk vervangt. Misschien is zo’n product duurder, maar als je er 2 keer zo lang mee doet, verdient de investering zich vanzelf terug en ben je ook nog groen bezig.’