De app CoronaMelder is al meer dan 4,4 miljoen keer gedownload. Goed voor een 2e plaats in de top 10 meest gedownloade gratis apps in Nederland in 2020. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) bouwde de app samen met circa 50 ingeschakelde deskundigen. En via de open source community keken developers uit heel Nederland mee.
Via open source keken slimste developers mee bij het maken van corona-app
Yola Park
Coördinerend/specialistisch adviseurDirectie Informatiebeleid/CIO
Belangrijke tool
CoronaMelder geeft gebruikers van de app een seintje als zij meer dan 15 minuten dicht in de buurt zijn geweest van iemand met corona. En is daarmee een belangrijke tool in de strijd tegen het virus dat de wereld nu al bijna 1 jaar in zijn greep houdt.
Niet aanbesteden, maar zelf de regie houden
‘VWS heeft bij de bouw van deze app bewust gekozen voor een andere werkwijze dan de gebruikelijke aanbesteding aan een marktpartij. Er was simpelweg niemand die aan alle eisen op het gebied van privacy, veiligheid en functionaliteit voldeed’, blikt Yola Park terug. Zij is adviseur bij de directie Informatiebeleid/CIO van VWS. ‘Dus nam het ministerie zelf de regie, in nauwe samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de GGD’en.’ Bekijk deze video over de ontwikkeling van de app CoronaMelder.
*Muziek speelt* Beeldovergang. Beeldtekst: Behind the CoronaMelder-app. Open Source, experts en de overheid. Yola Park – Adviseur: Mijn rol bij de CoronaMelder is dat ik de verbinder ben tussen VWS en het bouwteam. Ivo Jansch – Architect: Mijn naam is Ivo en ik ben één van de architecten van de corona-app. En als architect heb ik mede bepaald hoe de app moet werken en hoe de GGD bijvoorbeeld met de app omgaat. Jolanda Verhoef – Android Ontwikkelaar & Community Manager: Ik werk bij CoronaMelder aan de Android app en ik ben Open Source community manager wat betekent dat ik samen met de community de app probeer beter te maken. Beeldovergang. Ivo Jansch – Architect: Vanaf het begin was het natuurlijk de wens om het proces zo open mogelijk te doen. Dat betekent dat je er ook een community bij betrekt. En dat is eigenlijk een hele grote groep van techneuten, designers, van mensen die eigenlijk niet in het project zelf zitten, maar wel mee kunnen kijken vanaf het begin. Jolanda Verhoef – Android Ontwikkelaar & Community Manager: Het samenwerken met de community had eigenlijk twee kanten. Aan de ene kant is het fantastisch om te zien hoe betrokken iedereen is en hoe iedereen mee wil helpen. Aan de andere kant zie je dat mensen ook heel kritisch kunnen zijn. Dus we zijn ook echt bewust bezig geweest met het continue in gesprek blijven en zorgen dat het gesprek ook positief en constructief blijft. Ivo Jansch – Architect: Dit is natuurlijk een smeltkroes van verschillende culturen. Je hebt de overheid, je hebt een aantal mensen die wat meer uit de start-up wereld komen. Je hebt een aantal externe professionals en die zijn natuurlijk, zonder elkaar te kennen en zonder enige tijd voor teambuilding zijn we gewoon bij elkaar gezet en: ‘Ga maar een goede app maken.’ Dat maakt het natuurlijk heel bijzonder. Yola Park – Adviseur: Wat heel erg goed ging is dat de betrokkenheid van vrijwilligers heel groot is. Zijn er problemen dan zie je dat de community meteen met oplossingen komt en dat is heel gaaf. Je ziet ook dat er experts zijn die juist ook in de community zitten, die dat meteen kunnen verwerken. Ivo Jansch – Architect: Eigenlijk hebben we natuurlijk in drie maanden tijd die app gebouwd. Als je kijkt naar commerciële app-projecten, dan is drie tot zes maanden helemaal niet gek voor een app van deze omvang. In een korte tijd met zoveel verschillende disciplines samenwerken en elkaar weten te vinden dat is echt best wel uniek. Jolanda Verhoef – Android Ontwikkelaar & Community Manager: Voor mij is het project eigenlijk nu al geslaagd. Ik heb een Android app op kunnen leveren samen met mijn team dat echt heel erg goed werkt. De mooiste app die ik ooit gebouwd heb. Het is natuurlijk pas voor de maatschappij geslaagd als we corona met behulp van de app toch beter de kop in kunnen drukken. Maar als programmeur ben ik echt al ongelofelijk trots op wat ik neer heb kunnen zetten. *Muziek speelt* Beeldovergang. Beeldtekst: Alleen samen krijgen we corona onder controle. Logo Rijksoverheid verschijnt in beeld. Meer weten? Kijk op coronamelder.nl of bel 0800-1280 *Muziek stopt*
Critici en deskundigen mee laten denken
I-professionals vanuit de hele overheid schoten te hulp. Van de Dienst ICT Uitvoering (DICTU) tot de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) tot de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), van CIBG tot Justid. VWS werkte samen met epidemiologen en virologen vanwege hun kennis over rondwarende ziekten. Ontwikkelaars en privacydeskundigen van buitenaf die zich kritisch hadden uitgelaten over de corona-app, werden door VWS uitgenodigd eraan mee te werken als open source. En dat deden ze.
Beste en slimste mensen
Het omarmen van een open source heeft VWS veel gebracht. Yola: ‘We hebben de beste en slimste mensen in hun vakgebied om ons heen verzameld. Het was ontzettend leuk om hen te faciliteren. Want dat was mijn rol: zorgen dat deze mensen hun werk konden doen. Het was best spannend om ze allemaal bij elkaar te zetten zonder tijd voor kennismaking, laat staan voor teambuilding. En we zijn begonnen met ontwikkelen zonder dat alles van tevoren al bekend was. We hadden immers haast. Een flinke klus, maar het is ondanks de tijdsdruk gelukt om deze app waar iedereen naar uitkeek in oktober 2020 aan te kunnen bieden.’
Open source community
De corona-app is volgens Yola een schoolvoorbeeld van co-creatie. Niet alleen vanwege de inhuur van een divers pluimage aan externe deskundigen, maar ook omdat geïnteresseerde programmeurs en andere belangstellenden mee konden kijken en denken. ‘Designs, code, technische documentatie: we hebben het allemaal op GitHub gezet. Voor een zo open mogelijk proces. Iedereen mocht meebouwen. De feedback vanuit de zeer betrokken én kritische open source community heeft ons enorm geholpen om fouten en bugs eruit te halen voordat de app gelanceerd werd. En dat deden ze grotendeels via het bestaande discussieplatform van stichting Code for NL.'
Privacy goed beschermd
De app is ontwikkeld volgens het privacy-by-design-principe. Dit betekent dat zo min mogelijk persoonlijke gegevens worden verzameld en gebruikt. Geen gps en locatiegegevens, geen naam, geen telefoonnummer, geen e-mailadres. De privacy van gebruikers is daardoor goed beschermd – precies waar aanvankelijk veel zorgen om waren. De app zelf slaat alleen statische gegevens op, zogenaamde wiskundige codes die om de 14 dagen worden verwijderd en niet te herleiden zijn tot een persoon. CoronaMelder is zelfs genomineerd voor de Nederlandse Privacy Awards 2021.
Melding CoronaMelder
CoronaMelder registreert via bluetooth alleen dát iemand in de buurt is geweest van een besmet persoon. Niet wie, waar of wanneer. Als je een melding krijgt dat je in contact bent geweest met iemand die corona heeft, kun je je laten testen als je (nog) geen klachten hebt. En zo helpen om de verspreiding van het coronavirus te stoppen. ‘Er worden geen persoonsgegevens bewaard’, benadrukt Yola nogmaals. ‘En de app communiceert niet naar buiten.’
Voor iedereen
Ook is veel onderzoek gedaan naar toegankelijkheid, want CoronaMelder moet bruikbaar zijn voor iedereen. Ook voor bijvoorbeeld laaggeletterden, slechtzienden, of mensen met een motorische beperking. In het bouwteam zorgde een expert digitale toegankelijkheid en zelf blind voor bewustwording bij developers en deed interne reviews. Daarnaast waren IederIn, Gebruiker Centraal, Leer Zelf Online, Pharos en Stichting ABC aangehaakt om de toegankelijkheid van de app te bewaken.
Europese corona-apps
Sinds de lancering van de app in oktober 2020 hebben de bouwers niet stilgezeten. Zo verscheen begin december een nieuwe update die het mogelijk maakt dat de app codes uitwisselt met de corona-apps van Duitsland, Italië, Ierland, Spanje, Letland, Kroatië, Denemarken, België en Finland. ‘Hierdoor krijgen gebruikers ook een waarschuwing als ze langer dan een kwartier dichtbij een besmet persoon uit een van deze landen zijn geweest.’
Besmettingen terugdringen
Voor de Rijksoverheid was de totstandkoming van CoronaMelder een uniek proces. Yola: ‘We hebben in ontzettend korte tijd een product neergezet dat helpt om het aantal besmettingen met corona terug te dringen. Zo hebben op 11 januari 2021 in totaal 94.241 positief geteste mensen, samen met de GGD, anderen gewaarschuwd dat zij met iemand in contact zijn geweest die achteraf besmet is gebleken. Dat hebben we met elkaar mogelijk gemaakt. Open, transparant en constructief, waarbij we onze critici verwelkomd hebben. Ik denk dat we goed moeten nadenken of we deze werkwijze niet meer tot standaard moeten verheffen.’