Inkopen vanuit je hart

Iedereen aan het werk, hoe krijgt Nederland dat voor elkaar? ‘Door meer andersom te denken. Ik hoorde onlangs een hele rake opmerking: we hebben geen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt maar een arbeidsmarkt met afstand tot de mensen. De neiging bestaat om te denken: iemand is anders en dat is minder. Terwijl anders zijn net zoveel toegevoegde waarde kan hebben, alleen op een andere manier. Denk aan meer betrokkenheid, meer begrip voor de situatie van een ander, meer bereidheid om elkaar te helpen. Dat zijn allemaal zaken die de sfeer op het werk sterk positief kunnen beïnvloeden.’

‘We hebben geen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt maar een arbeidsmarkt met afstand tot de mensen’

Je bent een van de mede-initiatiefnemers van het opzetten van proeftuinen die kansen bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, ofwel social return. ‘Inderdaad. De proeftuinen maken deel uit van Maatwerk voor mensen. In de proeftuinen werken overheid en markt samen om mensen aan het werk te helpen. Daarbij maakt het niet uit wat de reden van de afstand tot de arbeidsmarkt is. Ik vind het heel mooi om te zien hoe iedereen dit vanuit passie met zoveel liefde en intensiteit doet. Ondanks de hindernissen die er soms zijn. Want social return kan extra werk met zich meebrengen. Dat kan soms weerstand oproepen. Ik heb dat zelf ook ervaren bij interne klanten, je hebt er behoorlijk wat uithoudingsvermogen voor nodig om dan door te zetten. Maar als het lukt, dan wordt het ook echt een feestje. Dan zie je mensen enthousiast worden, trots zijn. Daar word ik gewoon heel blij van. Al is er maar één die hiermee aan de slag kan gaan, dan denk ik: dat is toch maar mooi die ene.’

‘Social return kan misschien extra werk met zich meebrengen en dat kan soms weerstand oproepen. Maar als het lukt, dan wordt het ook echt een feestje’

Wat raakt jou persoonlijk bij het thema arbeid? ‘Ik vind het belangrijk dat we allemaal mee kunnen doen. Werk is zingevend, geeft een doel. Dat merk je als je er een tijd uit bent, dan mis je dat. Daarnaast vind ik het jammer dat er in deze maatschappij minder waardering is voor handelend werk, vakmanschap. Er zijn steeds meer hoogopgeleiden en de middenklasse neemt af. Dat er zelfs mensen in Nederland onder de armoedegrens leven, dat vind ik echt schokkend. En dat terwijl we elkaar hartstikke hard nodig hebben. Zo kun je ICT-testwerkzaamheden uit laten voeren samen met een sociale organisatie waar mensen met autisme werken. Deze mensen kunnen heel goed werken mits in een prikkelarme omgeving en met de juiste begeleiding. Daar wil ik wat voor doen, ook al is het alleen maar voor die ene persoon. Diegene die nu misschien geen medicijnen meer nodig heeft omdat hij niet meer op die bank thuis hoeft te blijven zitten en regelmaat en sociale contacten heeft. Zet daar maar eens de sociale en economische aspecten van op een rij. Daarvan weet ik zeker dat de rekensom alleen maar positief uitvalt.’

Op wie zijn de proeftuinen gericht? ‘Ik vind het leuk om de proeftuinen aan te laten sluiten bij beleidsdoelen van mijn ministerie, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). Daarom heb ik samen met onder meer de directie Emancipatie diverse doelgroepen gedefinieerd. De Directie Emancipatie streeft naar gelijke behandeling, gelijke rechten en gelijke kansen voor iedereen. Doelgroepen die wij hebben gedefinieerd zijn bijvoorbeeld herintredende vrouwen, maar ook andere mensen met een lastiger uitgangspositie in het licht van diversiteit. Voorbeelden zijn ook vroegtijdig schoolverlaters en 55-plussers die langdurig werkloos zijn, het beleidsterrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. We willen werken aan een inclusieve samenleving in de breedste zin des woords.’

Kun je een paar voorbeelden geven? ‘Samen met de directies Emancipatie ben ik betrokken bij een proeftuin met een IT-bedrijf die erop is gericht om mensen met een lastigere uitgangspositie een stageplaats aan te bieden, om zo talenten met verschillende achtergronden te ontwikkelen. Een ander voorbeeld is een proeftuin voor herintredende vrouwen die weer aan de slag willen gaan en worden opgeleid tot helpdeskmedewerker. Maar er wordt bijvoorbeeld ook een app ontwikkeld samen met onder meer de John Blankenstein Foundation waarmee discriminerende spreekkoren en ander ongewenst gedrag tijdens sportwedstrijden anoniem gemeld kunnen worden. Zo help je sportclubs om op te kunnen treden tegen ongewenst gedrag tegen kwetsbare groepen.’

Wat brengt het de markt? ‘Los van het enthousiasme en de trots van hun medewerkers is het voor bedrijven commercieel gezien ook interessant. We zijn meer met elkaar in gesprek. Dat maakt dat zij een beter beeld krijgen van de wereld achter het beleid en hoe ze daarop in kunnen spelen. Bovendien laten ze hiermee zien dat zij maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Daar krijgen ze natuurlijk waardering voor en dat is goede reclame voor ze. Maatschappelijk ondernemen en commercie kunnen prima hand in hand gaan.’

En waarom wil de overheid dit doen? ‘Omdat we hiermee betere producten en diensten inkopen, die direct dan wel indirect bijdragen aan een duurzame, inclusieve samenleving. Waarbij we door de dialoog met de markt optimaal gebruik kunnen maken van de kennis die daar is. Door hier in te stappen gaan er vaak balletjes rollen die je van te voren niet had voorzien. Je raakt in gesprek met mensen waardoor je vaak je blikveld verruimt. Er ontstaan weer nieuwe ideeën en daaruit kan bijvoorbeeld weer nieuw beleid voortkomen. Dat samenspel vind ik prachtig. Dat is ook zo leuk aan dit werk.'

Geeft de Rijksoverheid als werkgever de ruimte om buiten de lijntjes te kleuren? ‘Je kunt hier veel onderzoeken. Waarbij je veel van waar jezelf in gelooft, kunt inbrengen. De ruimte moet je wel zelf pakken. Belangrijkste uitdaging in mijn vakgebied is de rek vinden in wat we willen en kunnen bereiken versus Europese regelgeving. Ook daar heb je uithoudingsvermogen voor nodig en moet je blijven geloven in wat je voor ogen staat.’

Maakt dat inkopen voor de Rijksoverheid anders dan voor andere werkgevers? ‘Klopt. En dat geldt ook voor de inbreng van de politiek. Want over alles wat we doen moet de minister verantwoording kunnen afleggen. Die verwevenheid tussen inkoop, beleid en politiek belang maakt dit werk interessant en soms weleens moeilijk. Want daardoor kan er extra druk op de keten komen te staan terwijl je er liever wat meer de tijd voor had genomen. Daarnaast heb je vaak met projecten te maken die behoorlijk tot de verbeelding spreken. Zo hadden we hier een keer te maken met een inkoopopdracht voor de inhuur van een berger om een VOC-schip uit de Noordzee te halen. Wat daar allemaal bij komt kijken, tot aan het uitpluizen van internationale verdragen...Zoiets maak je toch niet vaak mee.’

Hoe kijk je naar wat er tot nu toe bereikt is? ‘Er gebeurt veel goeds: er is meer samenwerking met de markt en er wordt over en weer meer naar elkaar geluisterd. Inkoop wordt steeds meer gezien als een hefboom om ‘overkoepelend’ rijksbeleid zoals duurzaamheid en inclusiviteit te stimuleren. Maar feit blijft dat er ook nog steeds het beste product, de beste dienst van goede kwaliteit tegen een goede prijs en op de juiste tijd gekocht moet worden. Het blijft de kunst om bij inkopen een goede balans te houden tussen wat onze opdrachtgevers verlangen en de extra doelen op sociaal en groen te stimuleren. Ook dat is een uitdaging voor ons. Bovenal ben ik vooral heel trots op het werk van onze categoriemanagers. Ik vind dat dit echt wel wat vaker gezegd mag worden. Er wordt hier gewoon heel mooi werk gedaan.’